Domki Tkaczy

U zbiegu rzek Zadrnej i Mety, pomiędzy Górami Kruczymi i Zaworami na wysokości 508 m leży Chełmsko Śląskie. Osada targowa wraz z okolicznymi wsiami podarowana została przez króla Czech Wacława II księciu świdnicko-jaworskiemu Bolkowi I w 1289 r. Pół wieku później Chełmsko staje się własnością cystersów z Krzeszowa i odtąd będzie dzielić losy opactwa aż do 1810 r., zawdzięczając mu swój rozwój jako miasta i centrum tkactwa. W XVI wieku miasto staje się ośrodkiem płóciennictwa i sukiennictwa. Okoliczni chłopi zajmują się uprawą lnu i chałupniczym tkactwem. Ustawa cesarska z 1545 r., zezwala bowiem na uprawianie tkactwa i kowalstwa poza organizacjami cechowymi. Miasta organizują na wielką skalę skup wyrobów i eksport ich poza granice Śląska. Chełmsko staje się jednym z nich. Po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej, w czasie której płonie połowa miasta, następuje jego odbudowa. Powstają barokowe kamienice w rynku. W 1707 roku wznoszą cystersi z Krzeszowa zespół drewnianych domów dla tkaczy sprowadzonych z Czech, zwany „Dwunastoma Apostołami”. Domy te wzniesiono ok 200 m na wschód od rynku przy dawnej drodze do Mieroszowa (dzisiaj ulica Sądecka). Tworzą one zabytkowy kompleks najlepiej zachowanych drewnianych budynków na Dolnym Śląsku. Ściany o konstrukcji zrębowej łączono zamkami na jaskółczy ogon. Do dziś zachowało się 11 domostw wzniesionych w zabudowie szeregowej z charakterystycznymi podcieniami. Tworzą one ciąg komunikacyjny, który kiedyś służył jako miejsce sprzedaży gotowych płócien. Domy z dwuspadowym dachami krytymi gontem stoją szczytami do drogi. W szczytach nad podcieniami umieszczono drzwi na poddasze, które służyło za magazyn. Był on dostępny również z sieni dzięki stromym schodom, przy których było również zejście do niewielkiej piwnicy. Z podcieni wejścia prowadzą do dwutraktowego wnętrza. Niewielka sień oddziela małą izbę od kuchni. Druga połowa budynku o powierzchni ok 34,5 m2 służyła za warsztat z 1 lub 2 krosnami i mieszkanie całej rodziny. Za domami teren opada stromo do strumienia , w którym moczono płótna i poddawano procesowi bielenia. Drugi nasłoneczniony brzeg wykorzystywano do suszenia tkanin. Liczące ponad 300 lat domy są zamieszkałe, a w pierwszym z nich idąc od rynku, urządzono izbę tkacką ze wszystkimi urządzeniami niezbędnymi do obróbki lnu. Chełmsko Śląskie utraciło prawa miejskie w 1945 r. i dzisiaj jest wsią z herbem. Działa tutaj Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Chełmska Śląskiego „Tkacze Śląscy”, które stara się reaktywować dawne tradycje tkackie.